Parafia Ewangelicko-Augsburska w Działdowie

---

Historia

Parafia pod panowaniem pruskim

Parafia wyłoniła się po podpisaniu traktatu krakowskiego oraz sekularyzacji Prus w roku 1525, a pierwszym duszpasterzem został ks. Jakoba Knoppe. Po 1698 r., funkcję proboszcza objął Samuel Tschepius, autor znanego kancjonału, który pełnił swoje obowiązki do roku 1750.

W 1912 r. liczba wiernych wynosiła 6970, z czego 3000 stanowili Mazurzy. Niestety, 28 sierpnia 1914 roku, w wyniku działań wojennych, kościół został poważnie uszkodzony. Na wieży umieszczono rosyjski punkt obserwacyjny, który stał się celem niemieckiego ostrzału. W związku z tym, do czasu odbudowy świątyni, nabożeństwa odbywały się w kaplicy znajdującej się w miejscowym zamku krzyżackim.

Działdowo, będące częścią Ewangelickiego Kościoła Unii Staropruskiej, pełniło rolę siedziby superintendentury, która w 1916 roku obejmowała także parafie w Białutach, Burkacie, Koszelewach, Kozłowie, Narzymie, Płośnicy, Sarnowie, Sławce Wielkiej, Szczuplinach oraz Uzdowie.

Okres II Rzeczypospolitej

W wyniku terytorialnych zmian po I wojnie światowej oraz zlikwidowania prowincji kościelnej Prusy Zachodnie, w 1920 roku parafia weszła w skład Ewangelickiego Kościoła Unijnego w Polsce, stając się stolicą superintendencji Działdowo.

Dzięki wpływom ks. Ewalda Lodwicha-Ledwy, XIX-wieczna szkoła ewangelicka przekształciła się w 1921 roku na Państwowe Seminarium Nauczycielskie. W 1932 roku do parafii należało 2738 wiernych, a do 1936 roku proboszczem był ks. Hermann Barczewski. W latach 1937-1945 posługę pełnił ks. Johannes Walach. Parafia ewangelicko-unijna zakończyła swoją działalność w 1945 roku.

27 września 1923 roku, dzięki staraniom ks. Ewalda Lodwicha-Ledwy, powstała dodatkowa parafia przynależąca do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, a jej duszpasterstwo prowadzone było wspólnie z parafią w Mławie. Skupiała ona przede wszystkim ludność przybyłą z Śląska Cieszyńskiego, początkowo liczącą 100 wiernych, a nabożeństwa odbywały się w wynajętej sali.

Czasy powojenne i okres PRL

Po likwidacji ewangelicko-unijnej parafii w 1945 roku, pozostali wierni zostali przyłączeni do administracji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. Opiekę duszpasterską sprawował od 1949 roku ks. Eugeniusz Jungto, pochodzący z parafii w Nidzicy. W tym okresie liczba członków wynosiła około 800 i stopniowo malała w wyniku emigracji Mazurów do RFN. Dawna plebania ewangelicko-unijna została przekształcona na potrzeby ośrodka zdrowia oraz przedszkola, a nową plebanię urządził w budynku Zrzeszenia Ewangelików Polaków przy ul. Jagiełły.

Od zakończenia II wojny światowej Działdowo znalazło się w diecezji warszawskiej, a w 1952 roku przyłączono je do diecezji mazurskiej z 318 wiernymi. W tym roku odbyły się 3 chrzty, 3 śluby, 7 pogrzebów, a 7 osób przystąpiło do konfirmacji. Uczniowie uczęszczali na lekcje religii w liczbie 15.

W 1954 roku do parafii należało około 400 wiernych, a następnie zarządzała ona kościołami w Białutach, Bryńsku, Burkacie, Dębieniu, Lidzbarku, Koszelewach, Szczuplinach i Uzdowie. Od 1954 roku w parafii pracował magister teologii Jan Mach, wspierając działania duszpasterskie ks. Jerzego Otello. W 1957 roku dołączył do pracy mgr Lucjan Steinhagen, którego ordynacja miała miejsce w miejscowym kościele.

W listopadzie 1959 roku nowym duszpasterzem parafii został ks. Henryk Sikora, który piastował tę funkcję do czerwca 1970 roku. Jego relacje z parafianami były trudne, a sprzedaż posiadanych działek spotykała się z dezaprobatą Konsystorza. Podczas jego kadencji ujawniono szereg nacisków ze strony władz na przejęcie kościoła w Działdowie oraz inne nieruchomości parafialne na rzecz państwa, co wzbudziło obawy wśród parafian.

Kiedy w 1970 roku na stanowisku administratora parafii zasiadł ks. Henryk Zalewski, wspólnota liczyła zaledwie 120 członków. W czerwcu tego samego roku w piśmie do Konsystorza informował o fatalnej sytuacji parafii. Stan techniczny kościoła oraz budynków związanych z plebaną pogarszał się, a budynek dawnej plebanii ewangelicko-unijnej zagrażał zawaleniem. Niestety, Konsystorz nie wyraził zgody na udzielenie finansowej pomocy na remont świątyni w Działdowie. Parafia musiała w 1970 roku podjąć decyzję o przekazaniu kościoła i innych nieruchomości na rzecz skarbu państwa.

Ksiądz Zalewski administruje parafią tylko do grudnia 1970 roku, kiedy to odszedł na emeryturę z powodów zdrowotnych, ale pozostał w mieście angażując się w działalność zboru. Na początku 1971 roku proboszczem-administratorem został ponownie ks. Jerzy Otello, który borykał się z trudnościami finansowymi parafii.

Parafia w III RP

W 1989 roku budowniczym wspólnoty został ks. Waldemar Kurzawa, a w październiku 1993 roku przejął obowiązki proboszcza-administratora, stając się pierwszym proboszczem powojennym od 10 marca 1996 roku.

W 2002 roku liczba wiernych wynosiła około 200 osób. W 2005 roku, z inicjatywy Zgromadzenia Parafialnego, podjęto decyzję o budowie nowego kościoła. Pomimo nieprzychylności władz lokalnych, 7 października 2007 roku wmurowano kamień węgielny pod nową budowlę. Pierwsze nabożeństwo w niedokończonym obiekcie miało miejsce w Wigilię tego samego roku, natomiast 7 czerwca 2008 roku nastąpiło uroczyste poświęcenie nowego kościoła, w którym uczestniczyli ks. bp Janusz Jagucki, ks. Jerzy Samiec, duchowni partnerskich parafii oraz przedstawiciele lokalnych władz. Zarówno architektura nowego obiektu, jak i jego wnętrze, zostały zaprojektowane przez artystów, w tym Tomasza Urbanowicza, który stworzył wyjątkowe elementy artystyczne, w tym imponujący 6-metrowy krzyż i inne detale symbolizujące dekalog.

Lidzbark

Parafia ewangelicka w Lidzbarku, założona w 1781 roku, miała na początku 133 wiernych, co było istotnym krokiem w kierunku rozwoju społeczności. Nabożeństwa odbywały się najpierw w dawnym ratuszu miejskim, a później przeniesiono je do siedziby ewangelickiej szkoły. Pierwszym duszpasterzem, który troszczył się o wiernych z Lidzbarka, był ks. Plitt z Lubawy. Jego posługi miały miejsce dwanaście razy w roku, co było dużym ułatwieniem dla lokalnych ewangelików.

Już w 1788 roku rozpoczęto starania o możliwość odprawiania nabożeństw w pobliskim kościele rzymskokatolickim, jednak niestety katolicki biskup chełmiński, ks. Jan Rydzyński, odmówił. W obliczu tej przeszkody postanowiono o budowie własnej świątyni, co okazało się kluczowym momentem w historii parafii.

Ważnym zagadnieniem było także położenie Lidzbarka względem Płośnicy, gdzie administrację nad lokalnym zborem przejęła parafia tamtejsza. Trwało to aż do 1835 roku, kiedy to otrzymano pierwszego proboszcza, ks. Edmunda Larza. Ten okres charakteryzował się dynamicznym wzrostem liczby wiernych – w 1864 roku liczba członków wzrosła do 1873 osób.

Budowa nowego kościoła na Górce rozpoczęła się od wmurowania kamienia węgielnego 12 maja 1828 roku. Uroczystość poświęcenia ukończonej świątyni miała miejsce 3 sierpnia 1829 roku, co stanowiło ważny moment dla lokalnej społeczności ewangelickiej.

Po II wojnie światowej pierwszym duszpasterzem został ks. Ewald Lodwich. Jego praca przyczyniła się do odzyskania budynków parafii 27 września 1945 roku. Pełnił on opiekę nad zborem do 1949 roku. Jego następcą był ks. Eugeniusz Jungto, będący proboszczem parafii w Nidzicy. W roku 1950 w zborze znajdowało się 35 członków. Z kolei w 1952 roku parafia dysponowała kościołem, plebanią, budynkiem gospodarczym, dwoma cmentarzami (które częściowo zostały zniszczone) oraz 11 hektarami ziemi uprawnej.

W październiku 1954 roku administrację nad Lidzbarkiem przekazano ks. Jerzemu Otello, w pracy duszpasterskiej wspieranym przez mgr teologii Lucjana Steinhagena. Od października 1959 roku zarząd nad parafią objął ks. Henryk Sikora z Działdowa, jednak w roku 1960 liczba wiernych pozostała na poziomie 35 osób.

W 1968 roku parafia w Lidzbarku została zdegradowana do stacji kaznodziejskiej, stając się częścią parafii w Działdowie. Od tego momentu jesteśmy świadkami obsługi duszpasterskiej ze strony kolejnych duszpasterzy z Działdowa.

14 października 1979 roku miał miejsce ważny jubileusz – obchody 150-lecia poświęcenia kościoła. Udział w nich wziął biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, ks. Janusz Narzyński, co podkreśla znaczenie tego wydarzenia dla lokalnej wspólnoty.

Współczesność

Nabożeństwa odbywają się w każdą niedzielę w kościele ewangelickim Zbawiciela w Działdowie. Uczestnicy mają możliwość wspólnego uwielbienia i modlitwy w ten szczególny dzień tygodnia.

Również w Lidzbarku, co tydzień w niedzielę, nabożeństwa są prowadzone w kościele Jezusa Żyjącego. Warto jednak zwrócić uwagę, że w okresie zimowym msze mają miejsce w kaplicy przy ul. Górka, co umożliwia dostosowanie warunków do panującej aury.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Działdowie

---